İmrahor İlyas Bey Camii aslına uygun olarak ihya ediliyor: 100 yıl sonra üstü kapatıldı

Geçmişi Ayasofya Camii’nden 100 yıl eskiye dayanan İmrahor İlyas Bey Camii’nde 2023 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları tüm hızıyla devam ediyor. Tarihte geçirdiği çeşitli badirelerden dolayı üst yapısı ve ahşap bölümleri yok olan İmrahor İlyas Bey Camii’ndeki çalışmalar hakkında Vakıflar İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Şube Müdürü Feyyaz Fidan bilgi verdi. İmrahor İlyas Bey Camii’nde kurulan Uzay Kafes Sistem Geçici Çatı tamamlanırken, tarihi caminin 100 yıl sonra üstü kapatıldı. Restorasyonu tamamlandıktan sonra ibadete açılacak olan tarihi camideki çalışmalar havadan görüntülendi.
Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nden 100 yıl daha öncesine tarihlenen ve 5. yüzyılda inşa edilen İmrahor İlyas Bey Camii diğer adıyla Studios Manastırı, İstanbul’daki en eski dini yapı olarak tarihte yerini aldı. Bizans döneminde kilise olarak kullanılan yapı, İstanbul’un fethinden sonra camiye dönüştürüldü. 2. Beyazıt döneminde, İmrahor İlyas Bey tarafından camiye dönüştürülen yapı birçok badire atlattı. En büyük hasarı Latin istilasında gören tarihi cami, 1894 depreminden de etkilendi. Sultan 3. Selim döneminde onarılan İmrahor İlyas Bey Camii’nin, 1900’lü yılların başında önce yangın daha sonra da yağmurdan dolayı bütün üst örtüsü ve ahşap bölümü çöktü. 1925 yılında tekke ve zaviyelerin kapatılmasıyla beraber İmrahor İlyas Bey Camii kedi haline terk edildi. 1934 yılında Ayasofya Camii, müzeye çevrilince tarihi yapı müzeye devredildi. 1954-1955 yıllarında bir onarım geçiren İmrahor İlyas Bey Camii, yaklaşık 100 yıl atıl kaldıktan sonra 2012 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devri gerçekleşti. İmrahor İlyas Bey Camii’nin restorasyonu için hazırlanan projeler 2019 yılında Koruma Kurulu tarafından kabul edildi.
Tarihi camide restorasyon devam ediyor
Onaylanan projeler çerçevesinde 2023 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları sürüyor. Tarihi camide çevre temizliği gerçekleştirildi. Çeşitli badirelerden dolayı 100 yıldır üstü açık olan İmrahor İlyas Bey Camii’ni korumak adına Uzay Kafes Sitem Geçici Çatı kurulumu tamamlandı. Geçici çatının tamamlanmasından sonra tekke binasında itinalı söküm gerçekleştirilecek. Ayrıca tarihi camide, kuzey bölümdeki üst galeriyi taşıyan sütunlar bulunurken güney bölümündekiler yok oldu. Güney bölümündeki sütunlarda aslına uygun restore edilecek olan İmrahor İlyas Bey Camii, çalışmaların tamamlanmasının ardından ibadete açılacak. Öte yandan tarihi camide tamamlanan Uzay Kafes Sistem Geçici Çatı havadan görüntülendi.
"İmrahor İlyas Bey Camii’nde görülen opus sectila özgündür"
Vakıflar İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Şube Müdürü Feyyaz Fidan, "İstanbul’daki en eski dini yapı olarak ifade edebileceğimiz bu manastır; Studios Manastırı’dır. İstanbul’un fethine kadar manastır olarak kullanılan yapı, fetihten sonra 2. Beyazıt’ın Mirahoru, İlyas Bey tarafından cami ve tekkeye çevrilmiştir. Bu yapı kompleksinden caminin yanı sıra sarnıç, ayazma ve çeşme de bulunmaktadır. Geniş bir revaklı avlusunun ve derviş hücrelerinin olduğunu biliyoruz. Cami olduktan sonra minare ekleniyor fakat günümüze külah ve petek kısmının maalesef ulaşamadığını görüyoruz. İmrahor İlyas Bey Camii’nden bahsederken tabii ki Harim de bulunan opus sectiladan bahsetmemiz gerekir. Hem İstanbul hem de Türkiye açısından kültürel miras bağlamında değerinin olmasının yanı sıra bir dünya kültürü açısından da değerlidir. İnşa edildiği dönemde yurdun birçok yerinden çeşitli taşlar getiriliyor ve bu taşlar belli bir geometrik düzene göre döşeniyor. Bugün burada görülen opus sectila özgündür. Yapının ilk inşasından kalan bir döşemedir" dedi.
"Restorasyonumuz hızla devam edecek"
Restorasyon çalışmaları hakkında bilgi veren Fidan, "2023 yılına gelindiğinde Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü koordinasyonunda röleve ve restorasyona başladık. Öncelikle şantiye kurulumunu gerçekleştirdik. Bitki ve çevre temizliğini yaptık. Tabii burası 100 yılı aşkın süredir doğal etkilere maruz kalan bir yapıydı. Bu sebeple etkilerin sonlanması için geçici çatı kurma fikri oluştu. Geçici çatıyı kurduk. Yapı genelinde statik açıdan problemli duvarların enjeksiyon çalışmaları yapılıyor. Hava şartları müsaade ettikçe devam ediyor. Hatıl boşlukları da boşalmış vaziyettedir. Ahşap elamanlar da yenilendi. Yapının birçok noktasında araştırma kazıları yapılıyor. Yapının temel ve oturduğu zemini anlamak adına. Buradan çıkan toprak bir arkeolojik kazı da nasıl oluyorsa, toprak elenerek çıkan tesseradır, bazı mimari ögeler koruma altına alınıyor. Bunlar da Türk İslam Eserleri Müzesi denetiminde gerçekleşiyor. Sarnıç kısmının da kamulaştırılması tamamlandı. Orada bir temizlik çalışması yapılıyor. Temizlik çalışmasından sonra askı sistemi kurulacak. Ve orası projelendirilerek restorasyonu yapılacak. Ayazma kısmının ise kamulaştırma çalışmalarına devam ediliyor. Bu verilerin ortaya çıkmasından sonra restorasyon ve konservasyon çalışmaları bir yön alacak. Alanında uzman kişilerden oluşan bilim kurulu da üst ile minarenin tamamlanması ve yapıya daha az yük nasıl verilir diye modelleme çalışmaları yürütüyor. Çalışmaların sonuçlanmasından sonra da restorasyonumuz hızla devam edecek. Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü olarak İmrahor İlyas Bey Camii’nin restorasyonunu en kısa zaman da tamamlayarak ibadete açılmasını hedefliyoruz. Caminin minaresinin külah ve petek kısmı günümüze ulaşmış durumda değil. Gövde kısmı ulaşmış. Minarenin tamamlanma konusunda hem statik açıdan da güçlendirilmesi konusunda bilim kurulunda alınacak karar doğrultusunda Koruma Kurulu’na onaylatılarak restorasyonu tamamlatılacak" ifadelerini kullandı.