Seddülbahir Kalesi’ne bir ödül daha

Çanakkale Savaşları’nın yaşandığı Tarihi Gelibolu Yarımadası’nda bir asır sonra restorasyon çalışmalarıyla ayağa kaldırılan, Çanakkale Boğazı’nı geçmek isteyen itilaf devletlerinin 3 Kasım 1914’te ilk bombaladığı yer olan ilk şehitlerin verildiği Seddülbahir Kalesi, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası tarafından düzenlenen 15. Ulusal Peyzaj Mimarlığı Ödülleri’nde Genel Kategori Proje Ödülü’ne layık görüldü.
IV. Mehmet’in annesi Hatice Turhan Sultan tarafından yaptırılan Seddülbahir Kalesi, 17. yüzyıl kalesidir. Tarihin en kanlı savaşları arasında yer alan ve Mehmetçiğin kahramanlığı sayesinde ’Çanakkale Geçilmez’ destanının yazıldığı Çanakkale Savaşları’nda, Gelibolu Yarımadası’ndaki Seddülbahir Kalesi, boğazın güvenliğinde çok önemli rol oynadı. 108 yıl önce ’yedi düvel’e karşı Mehmetçik ile beraber karşı koyan kale, isabet eden top atışlarıyla gazi oldu.
Çanakkale Boğazı’nı geçmek isteyen itilaf devletlerinin gemilerinden atılan top mermileri ile büyük hasar alan Tarihi Gelibolu Yarımadası’ndaki Seddülbahir Kalesi, aradan geçen bir asırlık zaman diliminde doğa şartları nedeniyle zarar gördü. Harap haldeki kaleyi ayağa kaldırıp, açık hava müzesi haline getirmek için Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı’nca 2015 yılında başlatılan restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmaları tamamlandı. 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi’nin 108’inci yıl dönümünde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından ziyarete açıldı. Seddülbahir Kalesi Müzesinde, ziyaretçiler kalenin 17. yüzyıldan bugüne kadar ki tarihi hakkında bilgilendiriliyor. Ziyaretçiler, Çanakkale Savaşları’nın ilk şehitlerinin yer aldığı kabristanı ziyaret edip, 1915 Çanakkale Savaşları’nın bu kalede yaşanan kısımlarını, o dönemin savaş malzemelerini, belgelerini inceleyebiliyor. Seddülbahir Kalesi’nin restorasyon ve kazı çalışmaları sırasında çıkan Osmanlı asker künyeleri, Fransız cep saati, Osmanlı el bombası, Krupp topu namlu temizleme harbisi, Fransız ve Senegal asker palaları, Osmanlı mavzer süngüleri, Osmanlı süngü kını, Osmanlı palaska barutluğu, Osmanlı, Fransız ve Avustralya asker üniforması kol düğmeleri, mermiler ve Fransız mühimmat sandığı ile savaşın izleri yaşatılıyor.

Peyzaj Mimarları Odası’ndan Seddülbahir Kalesi’ne anlamlı ödül
Seddülbahir Kalesi’ne verilen Genel Kategori Proje Ödülü, Türkiye Mimarlar ve Mühendisler Odaları Birliği (TMMOB) Peyzaj Mimarları Odası tarafından ülkedeki peyzaj mimarlığı faaliyetlerinin tanıtılması ve gelişimini desteklemek amacıyla düzenlenen 15. Ulusal Peyzaj Mimarlığı Ödülleri kapsamında verildi. Ödül töreni, 4-6 Eylül 2024 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilecek olan 60. IFLA Dünya Kongresi kapsamında düzenlenecek 15. Ulusal Peyzaj Mimarlığı Ödülleri Kolokyumu’nda yapılacak. Seddülbahir Kalesi, tarihi dokusunun yanı sıra yapılan peyzaj düzenlemeleri ile de ziyaretçilerine eşsiz bir deneyim sunuyor. Peyzaj mimarları tarafından yapılan bu başarılı çalışma, tarihi ve doğal güzellikleri bir araya getirerek kentin önemli turistik ve kültürel noktalarından biri olmasını sağladı. Bu ödülle birlikte, Seddülbahir Kalesi’nin tarihi ve kültürel mirasının korunması ve gelecek nesillere aktarılması konusundaki çalışmaların ne denli önemli olduğu bir kez daha vurgulanmış oldu.

İtalya’dan Kısa Liste Ödülü’nü almıştı
25 yıl süren araştırma, belgeleme, projelendirme ve uygulama çalışmalarının son sekiz yılında proje yürütücülüğünü üstlenen Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığının ilk master projesi olarak Cumhuriyet’in 100. yılında tamamlanarak ziyarete açılan Seddülbahir Kalesi’ne İtalya’dan önemli bir ödül geldi. Seddülbahir Kalesi, Ferraro Üniversitesi Mimarlık Fakültesi tarafından 2010 yılından itibaren mimarlık alanında bilim camiası tarafından belirlenen koruma ilkelerini bilinçli olarak yorumlayan ve uygulayan, çağdaş ifade biçimlerinden yararlanan önemli projelerin değerlendirildiği Uluslararası Domus Restorasyon ve Koruma Ödülleri’nde farklı ülkelerden 176 başvuru arasından Kısa Liste Ödülü’ne layık görülmüştü.
Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, “Çanakkale Boğazı’nın muhafızlarından olan Seddülbahir Kalesi, Türkiye’nin en prestijli peyzaj ödüllerinden birisini daha aldı. Çanakkale’deki kaleler, yapılan bütün restorasyonlar sonucunda peyzaja çok önem vererek hak ettiği yerine, değere kavuşuyor. Biz restorasyon süreçlerimizin tamamını sadece restore ederek değil, kullanılabilir halde yaşama uygun, gelen ziyaretçinin keyif alacağı, hatta yaşayan bir kale müze olarak tasarlıyoruz. Seddülbahir Kalesi de işte onlardan bir tanesi, hem restorasyon yapma tekniği açısından, hem mimari açıdan olduğu kadar da, peyzaj düzenlemeleri de çok dikkat çeken ve ödül layık olmuş bir kale. Seddülbahir Kalesi bu peyzaj mimari ödüllerini sonuna kadar hak etmiş bir kale, gerçekten restorasyon süreci çok başarılıydı, teşhir, tanzimi çok başarılıydı ve çevre düzenlemesiyle birlikte peyzajı da çok başarılı ve bu da karşılık buldu. Ülkemizin en prestijli ödüllerinden birisine daha kavuşmuş oldu. Biz Seddülbahir Kalemiz ve diğer bütün kaleler dahil olmak üzere çok ciddi bir çalışma yapıyoruz. Çok özenli bir çalışma yapıyoruz. Bu mekanların ne kadar tarihsel önemi haiz olduğunu, Türk milleti için, kültürel varlığımız için ne kadar kıymetli olduğunu çok iyi biliyoruz. Tarihi Alan Başkanlığı olarak da yapmış olduğumuz bütün çalışmalarda, bütün restorasyonlarda tabiri caizse ince eleyip çok sık dokuyoruz. Bugüne kadar da çok şükür başarılı olduk. Çünkü onlar bize tarihin emaneti, ecdadımızın o büyük insanların emaneti ve biz de bu emanetlere gözümüz gibi bakıyoruz ve gelecek kuşaklara aktarmanın sorumluluğu altında olduğumu çok iyi biliyoruz. İnşallah Tarihi Alan Başkanlığı olarak bu güzel işleri, bu özel işleri yapmaya devam edeceğiz. Yapmış olduğumuz bütün çalışmalarda, bütün kriterlere uyarak bütün ödüllere talip olduğumuzu da bir kez daha ifade ediyoruz. Tarihin akışının değiştiği bu müstesna topraklarda Çanakkale Tarihi Alanda bütün çalışmalarımızı çok özenli bir şekilde yapmaya devam edeceğiz” dedi.

Seddülbahir Kalesi
Çanakkale’nin Eceabat ilçesine bağlı Seddülbahir köyünde yer alan, 1. derece arkeolojik-askeri-harp tarihi-kentsel sit alanında bulunan Seddülbahir Kalesi, Gelibolu Yarımadası’nın en güney ucunda bulunmaktadır. Kale, Tarihi Alan içinde yer almakta olup Boğaz’a girişte Ertuğrul (Cape Helles) ve Morto Koyları arasında kalan burun üzerindedir. seddül-bahr yani ’denizin seddi’ anlamına gelen yaklaşık 22 bin metrekarelik alanda konumlanmış kalenin Venedik saldırılarına karşı 17’nci yüzyılda, Osmanlı tarihinde banisi (yaptıranı) kadın olan ilk askeri yapı olma özelliği taşıması bakımından önemli olup, Hatice Turhan Sultan (IV. Mehmed’in annesi) tarafından 17. yüzyılda inşasına başlanmıştır. Kale, topografik durumu nedeniyle asimetrik düzensiz bir plan özelliğine sahiptir. Kalenin dört köşesinde birer, kuzey batı köşesinde de bir olmak üzere 5 burcu vardır. Bu burçlar birbirlerine sur duvarlarıyla bağlanmıştır. Kalede güney doğudan kuzey batıya 3 kademeli sur ile hisar peçe oluşur.